Troost komt soms uit onverwachte hoek. Gisteren kwam ze uit de autoradio. Bij mij was er geen enkel zoeken in het hart, enkel een rustige leegte eigen aan een autorit langs bekende wegen. Meer dan de concentratie om een aantal veel herhaalde verkeershandelingen uit te voeren is dan niet vereist. Het was net die leegte aan zinzoeken die een heel vruchtbare bodem bleek.
Uit de autoradio klonk een lied. De aankondiging was aan mij voorbij gegaan, maar van bij de eerste tonen vroeg het lied mijn aandacht. Een metaalachtige gitaarklank, een weerbarstig Latijns-Amerikaans ritme, en dan een zachte breekbare vrouwenstem die gracieus zong: ‘gracias a la vida’.
De Latijns-Amerikaanse cultuur, en haar talen, zijn mij jammer genoeg vreemd. Maar ‘gracias a la vida’, dat kan niet anders betekenen dan ‘ dank aan het leven’. De rest van de liedtekst bleef duister. Er was echter iets met de stem die het lied zong. Een toon die verklaart dat het leven geen makkelijke rit is geweest, dat het ook nu nog altijd een worsteling blijft, maar dat zelfs doordrenkt van melancholie en uitzichtloosheid, het toch kan om te verklaren: dank aan het leven.
Terug thuis gekomen, bleef ik even in de auto zitten. Daarna stapte ik wat weemoedig maar toch getroost het huis binnen. Ik besloot één en ander op te zoeken.
Het lied heette inderdaad ‘gracias a la vida’ en werd gecomponeerd en gezongen door Violeta Parra. Zij was een Chileense zangeres en kunstenaar, die de eigen Chileense volkse muziek en esthetiek als grondmotief nam. Ik vond ook de liedtekst en een vertaling. Het lied blijkt een lofzang te zijn op het leven. Maar het is geen jubelzang. Het leven is immers altijd zwart en wit, licht en donker, liefde en pijn. Maar we leven het desalniettemin. De zangeres verklaart dat ze dankbaar is dat ze ogen heeft om licht en donker te mogen zien, dat ze oren heeft om te kunnen luisteren naar ‘krekels en kanaries’ maar ook naar ‘hamers en turbines’. Dankbaar zijn voor zoiets als taal en een alfabet, die het toelaat woorden als 'moeder’ en ‘vriend’ te vormen. Dankbaar zijn voor twee voeten, die je door stoffige woestijnen sleuren, maar je ook brengen naar het huis van je geliefde.
Ik laat het verder aan elk van jullie om het lied en de tekst verder te ontdekken. Mij raakte de toon van de stem van de zangeres meer dan de woorden van de tekst. Een soort van kwetsbaarheid die ook sterk is, doch niet onoverwinnelijk. Een ontvankelijkheid en poëtische openheid voor de volheid van het leven, die troost en richting biedt, zelfs zonder de belofte van onwrikbare zekerheid.
De laatste strofe van het lied maakt duidelijk waarom dat zo is. Omdat mijn lied ook jouw lied is, zingt Violeta Parra, omdat dit het lied is van iedereen die het leven heeft geleefd. Violeta Parra leefde haar kwetsbare leven en zong dit lied met haar stem. Ik las verder in haar biografie, en leerde dat dit één van haar laatste liederen was. Daarna zou een gebroken hart haar levenskracht voorgoed wegnemen.
Alles is samenzang. Het leven kan enkel maar gezongen worden als samenzang. We moeten het leven samen leren zingen met een breekbare stem. In de samenzang van vele breekbare stemmen zal troost en hoop vanzelf weerklinken. Richting zal zich vormen. Er zal verlies zijn. Er zal troost zijn. Dankbaarheid zal als keuze altijd overeind blijven. Gevoed door dankbaarheid zal het leven verder in gedeelde schoonheid kunnen groeien.
Buiten regent het. De schemer valt. De dag loopt op zijn eind. Maar ik heb het gevoel dat in mijn hart een baken is aangestoken, en laat de duisternis mij welgevallen.
Shaku Jinsen
Hermitage onder het Bladerdek